"Het conventiesysteem garandeert kwaliteitsvolle zorg voor iedereen"

(Opinie) En als we eens ophielden onszelf iets wijs te maken?

Dokter Paul De Munck, erevoorzitter van het GBO, deelt zijn persoonlijke visie over de controverse rond de ontwerpwet van minister Frank Vandenbroucke.

Paul De Munck, erevoorzitter GBO. De auteur schrijft in persoonlijke naam.

Zoals iedereen weet (of zou moeten weten), zijn de sociale zekerheid en het zorgbudget geen bodemloze putten waaruit iedereen onbeperkt kan putten, ongeacht zijn behoeften.

Al in de jaren tachtig zou dokter André Wynen, befaamd syndicalist en voorzitter van Absym, hebben verklaard: "De sociale zekerheid is een weide waar iedereen graast naargelang de lengte van zijn tong." [1]

Deze zin illustreert levendig hoe elke speler in de zorg – artsen, apothekers, ziekenhuizen, verzekeringsmaatschappijen, patiënten (?), de farmaceutische industrie, enz. – geneigd is zijn eigen belangen te verdedigen in het debat over de financiering van de sociale zekerheid, soms ten koste van het algemeen belang.

Een terugblik op de recente protesten

De historische artsenstaking van 1964 tegen de wet Leburton [2] had, naast de uitbreiding van de sociale zekerheid naar de hele bevolking, minstens twee andere positieve resultaten.

Enerzijds leidde het tot de oprichting van een overlegmodel binnen het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitszorg (RIZIV) tussen de overheid, artsen en verzekeringsinstellingen (V.I.'s), waaronder de Nationale Commissie Artsen-Ziekenfondsen, beter bekend als "medicomut", die al 60 jaar actief is.

Anderzijds was de staking de aanleiding voor de oprichting in 1965 van het GBO (Groupement Belge des Omnipracticiens) opgericht [3], dat al 60 jaar onvermoeibaar de visie verdedigt van een zorgorganisatie die de huisarts centraal stelt.

De volgende artsenstakingen slaagden er niet meer in om een grote meerderheid van de artsen te mobiliseren en leverden geen belangrijke resultaten op - behalve dan het inperken van politieke ambities, zoals het opleggen van beperkingen aan artsen om de kosten te beperken, bijvoorbeeld met betrekking tot het voorschrijven van medicijnen.

Het wetsontwerp-Vandenbroucke

Was het voorontwerp van wet van Frank Vandenbroucke een staking waard? Duidelijk wel voor een deel van onze collega's, die niet altijd goed geïnformeerd zijn, soms verkeerd geïnformeerd, en soms zelfs gemanipuleerd, maar zeker niet voor alle artsen in het land.

Het is belangrijk om te onthouden dat "stakingen een recht zijn, maar dit recht mag alleen worden uitgeoefend wanneer het een plicht wordt!" [4] En zoals wij bij GBO graag herhalen, is een staking de "ultima ratio regis" [5], met andere woorden: een ultiem wapen dat maar mag worden ingezet wanneer alle mogelijkheden voor overleg en politieke dialoog zijn uitgeput.

Vandaag kan de minister weliswaar worden bekritiseerd omdat hij zijn voorontwerp van wet niet in overleg met de artsenvakbonden heeft opgesteld, maar niet omdat hij de weg naar overleg zou hebben afgesloten vóór de stakingsaanzegging door Absym/BVAS. Zij wilden duidelijk meesurfen op de golf van legitieme algemene ontevredenheid en druk uitoefenen tijdens de onderhandelingen.

Een staking is een ultiem wapen dat maar mag worden ingezet wanneer alle mogelijkheden voor overleg en politieke dialoog zijn uitgeput.

Merk ook op dat de twee andere medische vakbonden (Kartel en AADM), die samen vijf van de twaalf zetels in de medicomut bezetten en meer dan 40% van de artsen vertegenwoordigen, niet hebben opgeroepen om te staken en voor overleg hebben gekozen.

Sinds de presentatie van het wetsontwerp aan het Verzekeringscomité, dat een collectief antwoord heeft geformuleerd, hebben er nog verschillende vergaderingen plaatsgevonden. Tijdens de meest recente vergadering op 11 juli is er, zo erkennen alle aanwezige vertegenwoordigers (artsen, tandartsen en V.I.'s), vooruitgang geboekt op de belangrijkste punten die problemen opleverden.

De minister presenteerde een nota met een samenvatting van de wijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke versie. Dat bleek niet voldoende om de zorgverstrekkers gerust te stellen, ook al is de minister bereid het overleg na het parlementaire reces voort te zetten. Wordt vervolgd: allereerst met wat er op 21 juli in het kernkabinet zal worden besloten, en vooral met wat er na het parlementaire reces in overleg zal worden besproken.

Eerlijk en gematigd

Er is nog één twistpunt dat nog lang niet is opgelost: de beruchte ereloonsupplementen, die de minister wil beperken tot 125% voor ziekenhuizen en 25% voor ambulante praktijken.

Maar wie kan zich nog redelijkerwijs verzetten tegen het principe van de invoering van een systeem dat de financiële toegankelijkheid van zorg voor patiënten beschermt? Zijn de ethische aanbevelingen van de Orde der Artsen, die artsen verplichten "eerlijk en gematigd" te zijn bij het bepalen van hun ereloon [6], voldoende om excessen te beperken? Zijn de sancties voor deze excessen toepasbaar en worden ze toegepast?

Er bestaan misstanden, vaker in de gespecialiseerde geneeskunde dan in de huisartsenpraktijk - in 2025 was meer dan 92% van de huisartsen geconventioneerd.

Wat zijn de redenen? Ongetwijfeld de wens van sommige artsen om steeds meer te verdienen, soms met weinig oog voor het algemeen belang, de volksgezondheid of de financiële beperkingen van de meerderheid van de bevolking.

Maar we moeten ook luisteren naar de tegenargumenten die naar voren worden gebracht: dat supplementen, zowel in de ambulante als in de ziekenhuiszorg, bedoeld zijn om de ontoereikende financiering van investeringen en operationele kosten te compenseren.

Het is geen geheim dat de financiën van ziekenhuizen in het rood staan. En het is dringend noodzakelijk om een duurzame financiering te verzekeren, om te voorkomen dat ziekenhuisbeheerders gedwongen worden om uit de honoraria van artsen te putten en hen ertoe aanzetten supplementen aan te rekenen.

De minister heeft vertegenwoordigers van artsen gevraagd hem objectieve gegevens te verstrekken over de behoeften die deze toeslagen rechtvaardigen, met name in de ambulante zorg. Hij kan op basis van wat hem wordt voorgelegd nieuwe voorstellen doen.

Een beetje perspectief...

Maar moeten we, los van deze eindeloze discussies over honoraria en toeslagen die inherent zijn aan het systeem van betaling per prestatie en in het kader van tweejaarlijkse akkoorden, ook niet eens nadenken over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van artsen?

De diagnostische en therapeutische vrijheid van de arts wordt ingeperkt door twee neveneffecten: de maatschappelijke solidariteit en het verantwoordelijkheidsgevoel van de betrokkenen in de gezondheidszorg.

Dit concept van maatschappelijke verantwoordelijkheid in de gezondheidszorg wordt al enkele jaren ontwikkeld binnen het Rifress (Réseau international francophone de la responsabilité sociale en santé), een netwerk rond gezondheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid binnen gezondheidsfaculteiten in de Franstalige wereld.

Moeten we ook niet eens nadenken over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van artsen?

Als elke afgestudeerde zorgprofessional aan universiteiten en hogescholen zich tijdens zijn of haar opleiding bewust zou worden van dit concept, zou dat de essentiële dialoog met gezondheidsautoriteiten en verzekeringsinstellingen ten goede komen

Is er geen alternatief voor de systematische confrontatie tussen de overheid en zorgverstrekkers? Een alternatief van politieke dialoog en constructief overleg, gebaseerd op wederzijds vertrouwen en gezamenlijk vastgestelde zorgdoelstellingen? Partners zouden dan niet langer vastzitten in schijnbaar concurrerende posities, maar juist in complementaire.

Is dit een onhaalbare droom? Misschien, maar waarom zouden we niet profiteren van alle hervormingen die op tafel liggen om iets anders te proberen dan het voortdurende conflict? Veel artsen, met name huisartsen, blijven vandaag de dag geconventioneerd uit ideologische overtuiging en niet vanwege de financiële voordelen van conventionering.

Als de politieke autoriteiten nog steeds de wil hebben om ons zorgstelsel en de toegankelijkheid ervan in stand te houden, hebben ze er alle belang bij om het conventiesysteem voldoende aantrekkelijk te houden. Maar willen alle politieke partijen dat nog wel?

In tegenstelling tot wat sommige vertegenwoordigers van de Absym, en met name de kersverse voorzitter Patrick Émonts, beweren, is het juist het conventiesysteem dat dat tot nu toe kwaliteitsvolle zorg voor iedereen heeft gegarandeerd (en zal blijven doen), en niet andersom.

Laten we dus de realiteit onder ogen zien en onze verantwoordelijkheid opnemen. Het welzijn van zorgverleners en de toekomst van ons zorgstelsel hangen ervan af.

[1] Dit citaat wordt soms ook toegeschreven aan Jean-Luc Dehaene, minister van Sociale Zaken in de jaren 80.
[2] De Wet Leburton verwijst naar een belangrijke hervorming van de ziektekosten- en invaliditeitsverzekering in België, welke in juli 1963 werd afgekondigd onder leiding van Edmond Leburton (1915-1997), lid van de Socialistische Partij en later premier (1973-1974).
[3] Het GBO viert dit jaar zijn 60ste verjaardag.
[4] Toegeschreven aan Georges Clémenceau.
[5] De Latijnse spreuk, "het ultieme argument van koningen", was gegraveerd op de kanonnen van Lodewijk XIV. Deze spreuk drukt het idee uit dat gewapende macht het laatste redmiddel is; het ultieme middel om iemands rechten of belangen te laten gelden, nadat diplomatie en onderhandelingen niets hebben opgeleverd.
[6] Artikel 33 van de deontologische code van de Orde.