VN-rapport waarschuwt voor risico's oude microben in smeltend ijs

Bevroren doos van Pandora

Nu wereldwijd gletsjers wegsmelten en permafrost begint te ontdooien, komen ook tal van bacteriën, virussen en schimmels uit hun 'winterslaap' van duizenden jaren. Wetenschappers tonen zich bezorgd over de risico's die het openen van deze "bevroren doos van Pandora" met zich meebrengt. Ze doen dat in een woensdag verschenen rapport van het VN-milieuprogramma (UNEP) over kwesties die dringend "meer aandacht van beleidsmakers nodig hebben".

Een horrorscenario waarin een oud virus dat na duizenden jaren uit een ontdooiende bodem vrijkomt een pandemie ontketent, lijkt met de huidige kennis niet voor de hand te liggen. "Wijdverbreide uitbraken zijn onwaarschijnlijk", schrijven microbiologen in het VN-rapport. 

Toch zien de specialisten diverse risico's. Zo kunnen microben die vrijkomen uit ontdooiende grond of gletsjers eigenschappen hebben die voor mensen zeer ongunstig zijn. Die kunnen ze via een proces dat horizontale genoverdracht heet, overdragen aan andere organismen.

Immuunsysteem ontwijken

Het kan bijvoorbeeld gaan om genen die beïnvloeden hoe een virus zijn gastheren kan besmetten en het immuunsysteem kan ontwijken. Bij bacteriën die uit nu nog bevroren omgevingen zijn gehaald, zijn ook genen gevonden die bijdragen aan antibioticaresistentie.

"Naarmate de wereldwijde temperaturen recordhoogten bereiken, zullen deze micro-organismen actiever worden in veel ecosystemen", waarschuwt UNEP. De organisatie benadrukt dat ook dit een reden is om klimaatverandering zo veel mogelijk te beperken.

Drinkwater

Gletsjers en permafrost hebben daarnaast belangrijke functies. Zo zijn mensen voor hun drinkwater sterk afhankelijk van het functioneren van gletsjers. Permafrost in het hoge noorden speelt vooral een grote rol in het opslaan van koolstof. Als de bevroren bodems smelten, komen grote hoeveelheden CO2 en methaan in de atmosfeer terecht, waar de gassen bijdragen aan verdere opwarming.

Een ander groeiend risico waar UNEP in het rapport de aandacht op vestigt, is het sterk stijgende risico dat ouderen lopen door hitte. Wereldwijd worden mensen van 65 jaar en ouder steeds vaker blootgesteld aan extreme temperaturen. Het aantal sterfgevallen onder 65-plussers door extreme hitte is sinds de jaren 90 met ongeveer 85 procent gestegen. Een van de oplossingen die UNEP voorstelt, is het ingrijpend vergroenen van steden.