Langdurig zieken

Gaan controle en begeleiding samen?

Of het Vlaams Artsenverbond (VAV) een glazen bol heeft, weten we niet. Maar met de keuze die VAV maakte om dit najaar samen met het Aktiekomitee Vlaamse Sociale Zekerheid (AK-VSZ) een symposium te organiseren over de langdurig zieken, koos het wel voor één van dé thema’s van het moment.

Filip Ceulemans

Dat België een gigantisch probleem heeft met langdurig zieken, werd door geen enkele spreker op het symposium in twijfel getrokken. “Vandaag zijn er ruim 520.000 personen langdurig zieken. Volgens het Planbureau kan dat – bij ongewijzigd beleid – oplopen tot 600.000 in 2035”, opende Karel Vermeyen (AK-VSZ) met de gekende cijfers. Meer dan 7,5% van de actieve bevolking is inactief door ziekte. In Wallonië is dat zelfs 8,8%, tegenover 6,97% in Vlaanderen.”

“We hebben ons maatschappelijk georganiseerd om te vermijden wat we niet willen, namelijk het uitbetalen van onterechte uitkeringen, terwijl we eerst zouden moeten focussen op het terug aan het werk krijgen van mensen”, stak prof. Lode Godderis (KU Leuven) van wal tijdens zijn keynote. “Dat België beduidend meer langdurig zieken heeft dan landen als Nederland, Duitsland of Oostenrijk, wijst op een systeemfout in ons land.”

Vorm van wantrouwen

De hoogleraar arbeidsgeneeskunde die ook CEO is bij de externe preventiedienst IDEWE toonde zich opnieuw een koele minnaar van ziekteattesten. "Waarom vragen werkgevers een ziektebriefje? Dat is een vorm van wantrouwen tegenover de werknemers. Nochtans weten we uit onderzoek dat slechts 8% van de wegens ziekte afwezige werknemers vallen onder de noemer ‘zwart verzuim’. De overgrote meerderheid noem ik een grijze zone. Zij zouden deels of aangepast terug aan het werk kunnen. Dat bleek heel duidelijk tijdens de coronapandemie toen er door aangepast werk minder ziekteverzuim was. Bij IDEWE hebben we het ziektebriefje voor de eerste week afgeschaft. Het ziekteverzuim daalde omdat werknemers na een virale aandoening sneller terug aan het werk gingen dan ze normaal zouden doen met een ziektebriefje.”

Een begrip dat de voorbije tijd opgeld maakte, is de zogenoemde ‘fit note’ die aangeeft waartoe een zieke werknemer nog wel in staat is. “Op termijn levert dat weinig voordelen op voor de daling van het aantal langdurig zieken, blijkt onder meer uit een experiment in het Verenigd Koninkrijk. Het werkt enkel indien er een goede samenwerking is tussen de arbeidsarts en de behandelend arts. Het regeerakkoord bevat positieve elementen om het probleem aan te pakken, maar het is betreurenswaardig dat deze onder de titel 'Controle en sancties' vermeld staan. Men zou beter begeleiding splitsen van controle.”

Empathie

Die uitspraak zette meteen de toon voor een verschil in visie tussen Lode Godderis en arbeidssocioloog en arbeidsmarktspecialist Jan Denys, wat duidelijk aan de oppervlakte kwam tijdens het debat waaraan ook dr. Bart Garmyn (medisch directeur bij Securex) en dr. Heidi Reynders (directeur van de Neutrale Ziekenfondsen) deelnamen. “Het voorbeeld van de scheiding van begeleiding en controle in de aanpak van werkzoekenden toonde duidelijk aan dat dit niet werkt. Controle en begeleiding moeten dichter bij elkaar zitten", liet Denys geen twijfel bestaan over zijn standpunt. “Jan Denys legt enkel uit dat het slecht is geïmplementeerd, niet dat het systeem slecht is”, riposteerde Godderis. “Een patiënt reageert anders tegenover een arts die begeleidt, dan tegenover een arts die controleert.”

Een visie die op de instemming kon rekenen van Bart Garmyn: “Empathie is de sleutelfactor bij een motiverend gesprek. Wil je die empathische rol opnemen, dan is dat moeilijk wanneer je ook het petje ophebt van controlearts die je vergoeding kan afnemen.”

'Een patiënt reageert anders tegenover een arts die begeleidt, dan tegenover een arts die controleert'
– Lode Godderis

Regionale verschillen

In zijn afsluitende toespraak wees dr. Jan Van Meirhaeghe (VAV) naar de grote regionale verschillen. “In Wallonië is 9,3% van de bevolking tussen 19 en 64 jaar langdurig ziek, in Brussel is dat 5,9% en in Vlaanderen 6,9%. Dat Brussel een relatief laag percentage heeft, is te wijten aan de hogere werkloosheidsgraad in de hoofdstad (11,9% tegenover 3,8% in Vlaanderen en 7,8% in Wallonië). De toename van het aantal langdurig zieken gaat bovendien sneller in Wallonië (+ 24,1% tussen 2017 en 2022) dan in Vlaanderen (+18%). Ook in het dossier van de langdurig zieken vinden we dus opnieuw argumenten die de visie van het Vlaams Artsenverbond ondersteunen: de splitsing van de arbeidsmarkt- en tewerkstellingsbevoegdheden en de verdere communautarisering van de gezondheidzorg, inbegrepen de ziekte- en invaliditeitsverzekering.”

>> Uitgebreidere artikels over het debat en de uiteenzettingen van de diverse sprekers vindt u op onze website.