Studie van Belgische universiteiten in The Lancet

Kwart minder antibioticavoorschriften mogelijk bij kinderen

Een nieuwe aanpak voor huisartsen kan het aantal antibioticavoorschriften voor zieke kinderen met een kwart doen verminderen, zonder negatieve gevolgen. Dat blijkt uit een studie van zes Belgische universiteiten onder leiding van KU Leuven.

Antibioticaresistentie is wereldwijd een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Onnodig antibiotica voorschrijven, voor bijvoorbeeld luchtweginfecties of oorontstekingen, is een belangrijke oorzaak. In België krijgt één op de vijf kinderen die ziek naar de huisarts gaat een antibioticum, terwijl dat vaak niet nodig is. 

"Bij kinderen merken we dat er relatief meer antibiotica worden voorgeschreven, in vergelijking met de algemene populatie", zegt Ruben Burvenich (KU Leuven, University of Tasmania), gedeelde eerste auteur van de studie. "Dit komt vaak voort vanuit een 'diagnostische onzekerheid': het is vaak niet gemakkelijk voor kinderen om duidelijk uit te leggen waar en wat voor pijn ze voelen, wat het voor artsen ook niet evident maakt om een juiste diagnose te stellen. Ze nemen dan het "zekere voor het onzekere" en schrijven, vaak onnodig, antibiotica voor." 

Drie klinische signalen

Onderzoekers van zes Belgische universiteiten hebben daarom een stappenplan ontwikkeld voor huis- of kinderartsen om onnodig voorschrijven te verminderen. In een eerste stap kijkt de arts naar drie klinische signalen die op een verhoogd risico voor infectie kunnen duiden: koorts van minstens 40 graden Celsius, kortademigheid of het 'er is iets niet pluis'-gevoel van de arts. 

Als één van de drie signalen aanwezig is, gaat de arts naar de tweede stap: de CRP-vingerpriktest. Uit een bloeddruppel meet het toestel de aanwezigheid van de ontstekingsparamet CRP. Een lage waarde sluit een ernstige infectie uit en helpt om onnodige antibiotica te vermijden. De derde stap is het 'vangnetadvies': ouders krijgen duidelijke informatie over op welke symptomen ze moeten letten en wanneer ze opnieuw contact moeten opnemen met de arts.  

Beslishulp

De effectiviteit van het stappenplan werd grootschalig getest. In totaal namen 6.750 kinderen tussen 6 maanden en 12 jaar oud deel, verspreid over 171 artsenpraktijken in heel België, goed voor meer dan 400 artsen. De praktijken werden willekeurig ingedeeld in twee groepen: de ene groep werkte met de beslishulp, de controlegroep verleende de gewoonlijke zorgen. 

De resultaten waren duidelijk: in de groep met beslishulp daalde het aantal antibioticavoorschriften significant tot 16 procent, tegenover 22 procent in de controlegroep. Er werd dus een vierde minder voorschriften opgemaakt. Tegelijk bleef de duur van de ziekte hetzelfde in de twee groepen, en moesten de kinderen in de groep met beslishulp niet meer extra onderzoeken, ziekenhuisopnames of opvolgconsultaties ondergaan, in vergelijking met de controlegroep. In de dertig dagen opvolging bleek de interventiegroep ook niet meer antibiotica voorgeschreven te krijgen dan de controlegroep. 

Stappenplan

De onderzoekers bekeken tevens het gehele kostenplaatje van het stappenplan. Die blijkt in balans te zijn met de voordelen. Op lange termijn kunnen de effecten op antibioticaresistentie groot zijn. Er moet echter nog duidelijkheid komen over de terugbetaling van de CRP-sneltest en een juridisch kader voor gebruik buiten ziekenhuizen.
"Voorschrijven van antibiotica moet op de juiste manier gebeuren, op het juiste moment, en voor de juiste patiënt", zegt professor Jan Verbakel (KU Leuven), gedeelde eerste auteur. "Met dit stappenplan wijzen we artsen de weg naar minder onnodig voorschrijven op korte termijn, en minder antibioticaresistentie op lange termijn."

De resultaten van de studie zijn gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift The Lancet. De deelnemende universiteiten waren KU Leuven, UAntwerpen, VUB, UGent, ULiège en UCLouvain.