Veranderingen zijn ook zichtbaar in de hersenen
Fitnessgames tegen beginnende dementie [video]
Cognitivo-motorische games verbeteren de cognitieve vaardigheden van mensen met de eerste tekenen van dementie en leiden tot positieve veranderingen in de hersenen, zo blijkt uit twee nieuwe onderzoeken van onderzoekers van de ETH Zürich en de Universiteit voor Toegepaste Wetenschappen Oost-Zwitserland (OST).
In de afgelopen jaren zijn 'exergames' opgedoken als een laag-risico alternatief voor, of aanvulling op, medicamenteuze behandelingen van dementie. Exergames zijn computergames die fysieke activiteit en intellectuele taken combineren.
Samengevat
- 40 patiënten met lichte cognitieve stoornissen (gemiddelde leeftijd 73 jaar) trainden drie maanden lang, vijf keer per week, 25 minuten lang.
- Hun intellectuele prestaties verbeterden en het volume van de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor het geheugen nam toe.
- Deze voordelen werden via MRI gecorreleerd met veranderingen in de hippocampus en thalamus.
Ook in vroeg stadium
"Een studie waarbij ETH betrokken was (samen met Belgische onderzoekers, n.v.d.r.) toonde al in 2021 aan dat dit soort training zowel cognitieve als fysieke vaardigheden verbetert, evenals de kwaliteit van leven, bij patiënten met ernstige dementie", aldus het Zwitserse Federale Instituut voor Technologie Zürich (ETH) in een persbericht.
Twee nieuwe onderzoeken tonen nu aan dat training met deze exergames ook werkt bij ouderen die lijden aan milde cognitieve stoornissen, een vroeg stadium van dementie.
"Speeltraining verbeterde niet alleen de intellectuele prestaties van de deelnemers aan het onderzoek; we waren ook in staat om significante veranderingen in hun hersenen te meten," legt Patrick Manser uit, die nu onderzoek doet aan het Karolinska Instituut in Stockholm.
De twee nieuwe onderzoeken, gebaseerd op zijn doctoraat aan de ETH, bevestigen de conclusies uit 2021.
Oefenen, dan ademhalen om de voordelen te verankeren
In de twee studies [1-2] onderzochten Manser en zijn collega's 40 mensen met een milde cognitieve stoornis, gemiddeld 73 jaar oud. De deelnemers oefenden thuis ongeveer 25 minuten, vijf keer per week gedurende 12 weken, met behulp van een systeem dat bestond uit een scherm met spelsoftware en een vloerplaat met vier vierkantjes om stappen te meten.
De deelnemers moesten vooraf gedefinieerde taken op het scherm oplossen door een reeks bewegingen met hun voeten uit te voeren. Ze moesten bijvoorbeeld een boodschappenlijstje onthouden en dan beslissen, door een stap naar rechts of links te zetten, of een weergegeven product er wel of niet op stond.
"Taken als deze bieden gerichte training voor cognitieve vaardigheden die achteruitgaan bij dementie, zoals aandacht, geheugen en ruimtelijk voorstellingsvermogen", legt P. Manser uit.
Na de oefeningen werd hen gevraagd om gedurende een bepaalde tijd op een gecontroleerde manier langzaam te ademen. Het doel was om hun autonome zenuwstelsel te reguleren door de nervus vagus te stimuleren en hersengebieden te activeren die belangrijk zijn voor cognitieve processen. Dit zou de effectiviteit van de training verder moeten verhogen.
Duidelijke verbetering in geheugen
Het eerste onderzoek laat een duidelijke verbetering zien in cognitieve prestaties en geheugencapaciteit. Zowel statistisch als in het dagelijks leven (winkelen, gesprekken, stressmanagement). De deelnemers voelden zich fitter, helderder en zelfverzekerder, in tegenstelling tot de controlegroep bij wie de conditie verslechterde.
De resultaten zijn vooral bemoedigend in de vroege stadia van dementie. "We hopen de symptomen te kunnen vertragen en afzwakken", legt co-auteur prof. Eling de Bruin uit.
En veranderingen in de hersenen
In het tweede onderzoek werd gekeken of deze cognitieve verbeteringen te zien waren in de hersenen.
Met behulp van MRI ontdekten de onderzoekers dat het volume van de hippocampus en thalamus bij de deelnemers was toegenomen. Effecten in de anterieure cingulate cortex (ACC) en een lichte verbetering in de prefrontale cortex werden ook waargenomen (vergeleken met een afname in de controlegroep).
"Deze regio's zijn belangrijk bij neurodegeneratieve ziekten. Een verminderde hippocampus wordt beschouwd als een vroeg kenmerk van dementie", legt prof. de Bruin uit. Het feit dat de onderzoekers al na 12 weken structurele verbeteringen konden meten, is een bewijs dat de hersenen plastisch zijn - zelfs bij mensen met de eerste tekenen van dementie.
"Studies waarin deelnemers langer dan drie maanden trainen, moeten nu aantonen of gepersonaliseerde speeltraining het begin van dementie daadwerkelijk kan vertragen of zelfs voorkomen", besluit Eling de Bruin.
Referenties:
- “Brain-IT”: Exergame training with biofeedback breathing in neurocognitive disorders
- Manser, P., Rosio, M., Schmidt, A. et al. Structural brain improvements following individual tailored serious exergame-based training in mild neurocognitive disorders: exploratory randomized controlled trial. Alz Res Therapy 17, 190 (2025).
