Vooral patiëntgebonden factoren voorspellen gewichtstoename tijdens antiretrovirale behandeling

Op het congres van de IAS 2025 is een grootschalig Amerikaans retrospectief observatieonderzoek gepresenteerd dat leert dat patiëntgebonden factoren de belangrijkste voorspellers van significante gewichtstoename tijdens een antiretrovirale behandeling zijn. Het gaat meer bepaald over de sociale, demografische en immunologische kenmerken, en dus niet over de klasse van de voorgeschreven antiretrovirale middelen.

Een aantal hiv-dragers komt aan tijdens de antiretrovirale behandeling. Dat is een groot klinisch probleem geworden. Er zijn tal van mogelijke verklaringen voor die gewichtstoename, maar het blijft belangrijk die te preciseren om het metabole risico op lange termijn te ramen. Op het congres in Kigali is dan ook veel aandacht uitgegaan naar de presentatie van de resultaten van een groot retrospectief observatieonderzoek bij 10.413 Amerikaanse hiv-dragers die tussen 2015 en 2023 werden gevolgd.

 Alle patiënten kregen een antiretrovirale behandeling en hadden bij inclusie in de studie een viruslast < 200 kopieën/ml. Na een follow-up van drie jaar was het gewicht bij 41% van de patiënten gedaald of stabiel gebleven; bij 26% was het begingewicht met ≥ 5% gestegen en bij 12% met ≥ 10%, waardoor die naar een hogere BMI-categorie zijn verschoven.

Bij multivariate analyse waren de volgende factoren significante voorspellers van een sterke gewichtstoename: leeftijd < 30 jaar, Afro-Amerikaans ras, vrouwelijk geslacht, < 200 CD4-cellen/mm³ bij het starten van de antiretrovirale behandeling en hoge consumptie van injecteerbare drugs. Anderzijds hadden noch de huidige farmacotherapeutische categorie noch de therapeutische veranderingen tijdens de onderzochte drie jaren een significant effect op het risico op een gewichtstoename ≥ 10%.

Een intrigerende vaststelling is dat de waarschijnlijkheid van een gewichtstoename ≥ 10% en van verandering van BMI-categorie kleiner was bij de patiënten bij wie de antiretrovirale behandeling was veranderd (overschakeling van TAF op TDF) meer dan twaalf maanden voor het begin van de studie, dan bij de patiënten die geen van beide geneesmiddelen hadden gekregen.

Tijdig denken aan maatregelen

Waarom de behandeling voor de studieperiode invloed had op de gewichtstoename en niet zozeer de behandeling tijdens de studie, is niet duidelijk. Dat moet verder worden uitgevlooid. Patiënten met een risicoprofiel moeten dus nog beter worden gevolgd zodra de antiretrovirale behandeling wordt gestart, en er moet ook tijdig worden gedacht aan maatregelen om metabole afwijkingen te voorkomen.

Het zijn dus niet zozeer een optimalisering van de behandeling en de keuze van de antiretrovirale middelen die bepalend zijn bij de preventie van complicaties als gevolg van de gewichtstoename in die populatie. Je moet kijken naar de hele klinische en sociaal-demografische context.

Ref.: Elion R. et al. Abstract OAB0204, IAS 2025, Kigali.