Uitbraak van veteranenziekte in New York 

Legionellose komt ook in Vlaanderen voor

De New Yorkse wijk Harlem wordt getroffen door een uitbraak van legionellose. Ook in Vlaanderen worden jaarlijks minstens honderd gevallen van de zogenoemde veteranenziekte vastgesteld.

Filip Ceulemans/Cécile Vrayenne

De uitbraak van legionellose in Harlem zorgt voor opschudding in de Verenigde Staten. Vijf personen overleden reeds aan de ziekte, veertien zijn er nog opgenomen in een ziekenhuis en in totaal werden 108 gevallen bevestigd. Ook in Vlaanderen duikt de ziekte met de regelmaat van de klok op. Omdat legionellose een meldingsplichtige infectieziekte is, hebben we een goed zicht op de aanwezigheid van de aandoening.

Nieuwe databron

Tot in de maand mei werd er dit jaar in Vlaanderen 60 maal aangifte gedaan van een geval van legionellose. Meer recente cijfers zijn niet beschikbaar omdat het Departement Zorg momenteel overschakelt naar een nieuwe databron (InfectioNet). Het aantal effectieve besmettingen met legionellose ligt waarschijnlijk een pak hoger.

Sinds 2016 wordt elk jaar de kaap van de 100 besmettingen overschreden.  Vorig jaar was met 219 geregistreerde gevallen een absoluut recordjaar. Het aantal is de laatste jaren gestaag toegenomen: 170 gevallen in 2021, 184 in 2022 en 205 in 2023. Het vermoeden dat het aantal gevallen ook dit jaar al hoger ligt, wordt gestaafd door de ervaring van het verleden. Augustus is door de jaren heen de ‘topmaand’ van het aantal besmettingen, op de voet gevolgd door september en in iets minder mate door oktober en juli.

Antwerpen spant de kroon

Dit jaar werden de meeste gevallen van legionellose geregistreerd in Limburg (18), gevolgd door West-Vlaanderen (14) en Antwerpen (11). Sinds de start van de registratie in 1999 werd de infectieziekte vooral vastgesteld in Antwerpen (728), op ruime afstand gevolgd door Oost-Vlaanderen (455), Vlaams-Brabant (392), West-Vlaanderen (388) en Limburg (341).

In Wallonië is Aviq verantwoordelijk voor de registratie. In het zuiden van het land werd een lichte stijging van het aantal gevallen vastgesteld: 53 bevestigde besmettingen, dat zijn er 17 meer dan in 2024 voor dezelfde periode.

Preventieve maatregelen

• Ervoor zorgen dat de warm- en koudwatersystemen in gebouwen conform zijn (deugdelijke leidingen, leidingisolatie, warmwaterproductiesysteem dat voldoet aan de technische en gebruiksspecificaties, enz.)
• Warm water voor huishoudelijk gebruik op een temperatuur > 55°C en koud water op een temperatuur < 20°C houden.
• Verminder stagnatie van water door ongebruikte waterpunten (inclusief douches) in gebouwen één keer per week door te spoelen (zonder water te sproeien).
• De kwaliteit van het water in privézwembaden, jacuzzi's en watertanks op peil houden.
• Laat hogedrukreinigers leeglopen nadat ze zijn gebruikt (zonder water te sproeien).
• De hygiëne onderhouden van medische apparatuur die water gebruikt (spuitbussen, zuurstofconcentrators, enz.). Het gebruik en de regelmatige verversing van steriel water voor deze systemen wordt sterk aanbevolen.

Veteranenziekte, een misleidende naam

Legionellose is een infectieziekte die de luchtwegen en de longen aantast en wordt veroorzaakt door de bacterie Legionella pneumophila. Van deze bacterie zijn 34 serogroepen beschreven. Legionellose komt in twee varianten voor: veteranen- of legionairsziekte en legionellagriep of pontiackoorts.

Legionellegriep werd voor het eerst vastgesteld in Pontiac, Michigan in 1968 en kreeg daarom de naam pontiackoorts. De veteranenziekte werd in 1977 beschreven nadat er in 1976 in Philadelphia een epidemie van longontstekingen woedde bij voormalige Amerikaanse militairen die aanwezig waren geweest op een reünie van het American Legion.  Maar liefst 221 veteranen werden ziek, waarvan er 34 overleden.

De bekendste uitbraak van legionellose in ons land vond plaats in mei 2019 in het Oost-Vlaamse Evergem. De uitbraak werd toegeschreven aan de aanwezigheid van koeltorens in de Gentse kanaalzone. Na onderzoek bleek de bacterie aanwezig te zijn in de koeltorens van vijf bedrijven. 32 personen werden besmet, waarvan er twee overleden.