Shiftwork als toegangspoort voor infecties
Is er een verband tussen nachtwerk en infecties? Studies spreken elkaar tegen.
Dokter Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts
Infected (The The, 1986)
Recent verscheen een systematische review met meta-analyse over het mogelijke verband tussen het verrichten van nachtarbeid en een infectierisico (Loef et al., Scand J Work Environ Health, 2025).
De onderzoekers vonden alleen voor een SARS-CoV-2-infectie een significant verband met werken tijdens de nachtelijke shiften. De Odds Ratio was 1,31 (CI 1,09-1,58). Dit was met name het geval in het eerste jaar van de pandemie.
Ook andere recente studies kwamen tot verbanden tussen COVID-19-infectie en chronotype en/of werken in shiften (Lim et al., Med Hypotheses, 2020; Fatima et al., J Sleep Res, 2021; Maidstone et al., Thorax, 2021; Loef et al., Chronobiol Int, 2022; Alves Menezes et al., Rev Bras Saude Ocup, 2023; Quan et al., J Occup Environ Med, 2024).
Ploegenarbeid beïnvloedt immuunstelsel
Voor andere infecties spreken de studies elkaar tegen. Hoewel het bewezen is dat het doen van ploegenarbeid het immuunstelsel beïnvloedt, werden de specifieke mechanismen nog niet onomstotelijk blootgelegd. Dat geldt ook voor de causaliteit (de Almeida et al., Sleep Sci, 2016; Loef et al., Sci Rep, 2019; Bjorvatn et al., Front Public Health, 2020; Faraut et al., Front Immunol, 2022; Stenbekk Thorkildsen et al., Sleep Sci, 2023).
Loef en collega’s vonden in 2019 bij gezondheidswerkers die de nachtshift deden meer monocyten, meer lymfocyten, meer T-cellen en meer CD8 T-cellen. Atwater et al. toonden hogere concentraties aan van interleukines-10, monocyten, lymfocyten, neutrofielen en het lipopolysaccharide-binding protein (Int J Environ Res Public Health, 2021).
Slaapkwaliteit wordt als link gezien tussen infecties en shiftwork (Loef et al., Scand J Work Environ Health, 2020). Recent werd er een associatie tussen nachtarbeid en methylatie van genen verwant aan de immuniteit gevonden (Ferrari et al., Fron Public Health, 2023).
Laten we ons eens onderdompelen in het bewijs van de laatste jaren: voor, tijdens en na de COVID-19-pandemie. Loef en collega’s vonden een risico op infecties bij shiftworkers (Am J Epidemiol, 2019). Ook in Noorwegen werden meer griepachtige ziektes geconstateerd, met name bij nachtarbeid (Bjorvatn et al., Chronobiol Int, 2024). Bij Noorse verpleegkundigen die de nachtshift deden, werden meer verkoudheden aangetoond (Hosøy et al., Chronobiol Int, 2025).
Daarenboven was slaaptekort geassocieerd met verschillende aandoeningen zoals verkoudheden, pneumonie, bronchitis, sinusitis en gastro-intestinale infecties, en dit zelfs binnen dosis-responsverhoudingen. Er werd geen significante associatie gevonden tussen slaapduur en infecties.
De Noorse studie suggereerde dat voldoende slaap infecties kan voorkomen.
Een andere studie vond echter dat korter dan 7 à 9 uren slapen gelinkt is aan bovenste luchtweginfecties (Robinson et al., Family Practice, 2021). De Noorse studie suggereerde dat voldoende slaap infecties kan voorkomen. Er moet wel rekening gehouden worden met selectiebias, – het healthy worker effect – wat aanleiding kan geven tot een onderschatting van het effect.
Respiratoire infecties (verkoudheden en griepachtige ziektes) treden niet vaker op bij shiftworkers dan bij zij die geen ploegenarbeid verrichten (Loef et al., 2025). In de studie van Prather & Carroll werden meer verkoudheden teruggevonden (Sleep Health, 2021).
De circadiaanse klok en virale infecties (zijnde Dengue, Hepatitis B en C, Herpes, HIV, Influenza, Parainfluenza, RSV, Zika) werden door Borrmann et al. bestudeerd (J Biol Rhythms, 2021).
Slaapstoornissen, social jet lag, virusreplicatie, host response tot het virus, en virale pandemieën gaan vaker hand in hand. Zodoende is het noodzakelijk dat er meer research naar deze mix van actoren gebeurt.
Virus (Björk, 2011)
